Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT)

Psychoterapia poznawczo-behawioralna (Cognitive Behavioral Therapy, CBT) to forma terapii psychologicznej, która łączy techniki poznawcze i behawioralne w celu pomocy pacjentom w zrozumieniu i zmianie myśli oraz zachowań, które mogą prowadzić do problemów emocjonalnych i psychologicznych.

CBT opiera się na założeniu, że nasze myśli (cognitions) mają wpływ na nasze uczucia i zachowania (behaviors). W związku z tym, zmiana negatywnych lub szkodliwych myśli może prowadzić do poprawy samopoczucia i zmiany zachowań.

Ta forma terapii jest zorientowana na problem i zazwyczaj jest krótkoterminowa, z terapeutą pracującym z klientem w celu identyfikacji konkretnych problemów i opracowania strategii do ich rozwiązania. CBT jest empirycznie potwierdzona i jest powszechnie uznawana za skuteczną formę terapii dla wielu różnych zaburzeń i problemów, takich jak depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia odżywiania, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne i wiele innych.

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest bardzo wszechstronnym narzędziem, które może pomóc w radzeniu sobie z wieloma różnymi problemami psychicznymi i behawioralnymi. Oto niektóre z nich:

• Zaburzenia lękowe: CBT jest jedną z najskuteczniejszych form terapii dla osób cierpiących na zaburzenia lękowe, takie jak zaburzenie lękowe uogólnione, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, zaburzenie lęku społecznego, zaburzenia paniczne i fobie.
• Zaburzenia nastroju: Terapia ta jest również skuteczna w leczeniu depresji i zaburzenia dwubiegunowego. Pomaga pacjentom zrozumieć i zmienić negatywne myślenie i zachowania, które mogą wpływać na ich nastrój.
• Zaburzenia jedzenia: CBT jest często stosowana w leczeniu anoreksji, bulimii i przejadania się. Pomaga pacjentom zrozumieć i zmienić dysfunkcyjne przekonania i zachowania związane z jedzeniem, ciałem i wagą.
• Zaburzenia snu: CBT jest skuteczna w leczeniu bezsenności i innych problemów ze snem. Terapia ta pomaga pacjentom zrozumieć i zmienić zachowania i nawyki, które mogą utrudniać zdrowy sen.
• Zaburzenia stresu pourazowego (PTSD): CBT jest często stosowana w leczeniu PTSD. Pomaga pacjentom zrozumieć i zmienić myśli i przekonania, które mogą prowadzić do symptomów PTSD, takich jak flashbacki i unikanie.
• Zaburzenia używania substancji: CBT może pomóc osobom walczącym z uzależnieniami od alkoholu, narkotyków i innych substancji. Pomaga pacjentom zrozumieć i zmienić myśli i zachowania, które mogą prowadzić do nadużywania substancji.
• Problemy z kontrolą gniewu: CBT może pomóc osobom, które mają trudności z kontrolą gniewu. Terapia ta pomaga pacjentom zrozumieć i zmienić myśli i zachowania, które prowadzą do wybuchów gniewu.
• Zaburzenia somatyczne: CBT może również pomóc osobom cierpiącym na zaburzenia somatyczne, takie jak zespół jelita drażliwego czy zespół chronicznego zmęczenia.
• Problemy związane z traumą i stratą: CBT jest skuteczna w pomaganiu osobom radzić sobie z traumą i stratą, pomagając im przetworzyć swoje doświadczenia i nauczyć się zdrowych sposobów radzenia sobie.
• Zaburzenia osobowości: CBT może być stosowana w leczeniu różnych zaburzeń osobowości, takich jak zaburzenie osobowości borderline czy unikające zaburzenie osobowości. Terapia ta pomaga pacjentom zrozumieć i zmienić negatywne wzorce myślenia i zachowania.
• Problemy ze zdrowiem fizycznym: CBT jest często stosowana w leczeniu przewlekłych stanów zdrowia, takich jak ból przewlekły, choroby serca, cukrzyca, astma i inne. Terapia ta pomaga pacjentom zrozumieć i radzić sobie z emocjonalnymi skutkami przewlekłych chorób.
• Problemy seksualne: CBT może pomóc osobom zmagającym się z problemami seksualnymi, takimi jak dysfunkcja seksualna, niskie libido, problemy z orgazmem lub przedwczesny wytrysk. Terapia pomaga zrozumieć i zmienić myślenie i zachowania związane z seksem.
• Autyzm i zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD): CBT jest stosowana do pomocy osobom z ASD w nauce umiejętności społecznych, radzenia sobie z frustracją, kontrolowania impulsów i zarządzania emocjami.
• Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD): CBT, a w szczególności techniki terapii eksposurejnej i prewencyjnej odpowiedzi (ERP), są uznane za złoty standard w leczeniu OCD.
• Zaburzenia adaptacyjne: CBT może pomóc osobom, które mają trudności w radzeniu sobie ze zmianami w życiu, takimi jak rozwód, utrata pracy, choroba lub śmierć bliskiej osoby.
• Zaburzenia stresu pourazowego (PTSD): CBT, szczególnie terapia poznawcza oparta na traumie, jest uznawana za bardzo skuteczną metodę leczenia PTSD.
• Zaburzenia odżywiania: CBT jest uważana za skuteczną formę leczenia dla osób cierpiących na zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja, bulimia czy zaburzenie przejadania się.
• i wiele innych.

Ważne jest pamiętanie, że skuteczność CBT zależy od wielu czynników, w tym od konkretnej sytuacji pacjenta, jego gotowości do zaangażowania się w proces terapeutyczny, a także od umiejętności i doświadczenia terapeuty.

Podstawy teoretyczne psychoterapii poznawczo-behawioralnej

Model poznawczy: Jak myśli wpływają na nasze emocje i zachowania

Model poznawczy jest kluczowym elementem psychoterapii poznawczo-behawioralnej. Zgodnie z tym modelem, to nie sytuacje lub wydarzenia same w sobie powodują nasze emocje i zachowania, ale raczej nasze interpretacje tych sytuacji. Innymi słowy, to, jak myślimy o sytuacji, wpływa na to, jak się czujemy i jak się zachowujemy.

Na przykład, jeśli ktoś nie odpowiada na naszą wiadomość, możemy myśleć, że jest na nas zły lub że nas ignoruje. Te myśli mogą prowadzić do negatywnych emocji, takich jak smutek lub złość, i mogą wpływać na nasze zachowanie – na przykład, możemy zdecydować się nie kontaktować się z tą osobą ponownie. Jednak te same fakty mogą być interpretowane inaczej. Możemy pomyśleć, że ta osoba jest po prostu zajęta lub zapomniała odpowiedzieć. Te myśli mogą prowadzić do innych emocji i zachowań.

CBT skupia się na pomocy klientom w identyfikacji i zmianie negatywnych lub szkodliwych myśli, które mogą prowadzić do problemów emocjonalnych i behawioralnych. Terapeuci CBT używają różnych technik, takich jak dzienniki myśli, eksperymenty behawioralne i przeformułowanie myśli, aby pomóc klientom w tym procesie.

Teoria uczenia się: Warunkowanie klasyczne i operantne

Teoria uczenia się jest drugim kluczowym elementem CBT. Zgodnie z tą teorią, wiele naszych zachowań jest wynikiem uczenia się przez doświadczenie. Dwie główne formy uczenia się, które są istotne dla CBT, to warunkowanie klasyczne i operantne.

Warunkowanie klasyczne to proces, w którym dwa bodźce są parowane razem, aby stworzyć pewną reakcję. Na przykład, jeśli zawsze słyszymy pewną piosenkę, gdy jesteśmy smutni, możemy zacząć czuć się smutni, kiedy tylko usłyszymy tę piosenkę. W kontekście CBT, terapeuci mogą pomóc klientom „odwarunkować” niezdrowe reakcje na pewne bodźce.

Warunkowanie operantne to proces, w którym zachowanie jest wzmacniane lub osłabiane przez konsekwencje. Na przykład, jeśli za każdym razem, gdy wykonamy pewne zadanie, otrzymamy nagrodę, jesteśmy bardziej skłonni wykonywać to zadanie w przyszłości. W kontekście CBT, terapeuci mogą pomóc klientom wzmocnić pozytywne zachowania i osłabić negatywne zachowania poprzez manipulację konsekwencjami tych zachowań.

Teoria schematów poznawczych

Teoria schematów poznawczych jest kolejnym ważnym elementem CBT. Schematy są naszymi głęboko zakorzenionymi przekonaniami i oczekiwaniami, które kształtują nasze myśli, emocje i zachowania. Na przykład, jeśli mamy schemat, że „wszyscy ludzie są niegodni zaufania”, możemy interpretować wiele różnych sytuacji jako dowód na to przekonanie.

Schematy mogą być utworzone przez różne doświadczenia, zwłaszcza te z naszego dzieciństwa. Mogą one prowadzić do szeregów problemów, jeśli są negatywne lub szkodliwe. Na przykład, schemat „jestem niekochany” może prowadzić do depresji, lęku i problemów w relacjach.

W CBT, terapeuci pomagają klientom identyfikować i zmieniać szkodliwe schematy. Mogą to zrobić poprzez różne techniki, takie jak terapia skoncentrowana na schematach, która skupia się na zrozumieniu i zmianieniu tych głęboko zakorzenionych przekonań. Proces ten może obejmować eksplorację przeszłych doświadczeń, które mogły przyczynić się do utworzenia schematów, a także wykorzystanie technik poznawczych i behawioralnych do wyzwanie i zmiany tych przekonań.

Na przykład, klient z schematem „jestem niekochany” może pracować z terapeutą nad zidentyfikowaniem konkretnych dowodów na to przekonanie, a następnie wyzwanie tych dowodów poprzez poszukiwanie alternatywnych interpretacji. Klient może również pracować nad rozwijaniem nowych, zdrowszych schematów, takich jak „jestem godny miłości i akceptacji”.

Zrozumienie i zmiana schematów może być trudnym i czasochłonnym procesem, ale jest to kluczowy aspekt CBT, który może prowadzić do trwałych zmian w myśleniu, emocjach i zachowaniu klienta.

Podsumowując, model poznawczy, teoria uczenia się i teoria schematów poznawczych są trzema kluczowymi elementami teoretycznymi CBT. Wszystkie trzy teorie są ściśle ze sobą powiązane i współdziałają, aby kształtować nasze myśli, emocje i zachowania. Przez zrozumienie i pracę z tymi teoriami, CBT oferuje skuteczne narzędzia do pomocy klientom w radzeniu sobie z różnymi problemami emocjonalnymi i behawioralnymi.

Fazy w terapii Poznawczo-behawioralnej (CBT)

Terapię poznawczo-behawioralną (CBT) można podzielić na sześć etapów:

• Ocena lub diagnoza psychologiczna;
• Rekonceptualizacja;
• Nabywanie umiejętności;
• Konsolidacja umiejętności i trening stosowania;
• Generalizacja i utrzymanie;
• Ocena po zakończeniu terapii.

Te etapy opierają się na systemie stworzonym przez Kanfera i Saslowa. Na początku terapeuta zidentyfikowuje zachowania, które wymagają zmiany, niezależnie od tego, czy są one nadmierne czy niedostateczne. Po przeprowadzeniu interwencji terapeutycznej następuje ocena jej skuteczności. Jeżeli celem było zmniejszenie jakiegoś zachowania, to oczekuje się, że nastąpiło jego zmniejszenie w porównaniu do stanu początkowego. Jeżeli krytyczne zachowanie pozostaje na poziomie linii bazowej lub powyżej, oznacza to, że interwencja nie przyniosła oczekiwanych rezultatów.

W fazie oceny terapeuta wykonuje następujące kroki:

• Zidentyfikowanie krytycznych zachowań – te zachowania są kluczowymi problemami, które klient i terapeuta chcą zmienić. Mogą to być zarówno „zachowania nadmiernych” (np. nadmierna agresja, niezdrowe nawyki żywieniowe), jak i „zachowania deficytowe” (np. brak asertywności, unikanie społeczne).
• Określenie, czy krytyczne zachowania są nadmierne czy niedostateczne – w tym etapie terapeuta próbuje zrozumieć, czy problemem jest zbyt duża ilość danego zachowania czy jego zbyt mała ilość.
• Ocena krytycznych zachowań pod względem częstotliwości, czasu trwania lub intensywności (ustalenie linii bazowej) – terapeuta zbiera dane na temat problemowego zachowania, aby móc śledzić postępy i ocenić skuteczność terapii.
• Jeżeli zachowania są nadmierne, terapeuta dąży do ich zmniejszenia; jeżeli są niedostateczne, dąży do ich zwiększenia.

Po etapie oceny następuje rekonceptualizacja. Stanowi ona dużą część „poznawczego” aspektu CBT. W tym etapie terapeuta pomaga klientowi zrozumieć, jak jego myśli i przekonania wpływają na jego emocje i zachowanie. Celem jest zidentyfikowanie i zmienienie „dysfunkcyjnych myśli” lub „błędnych przekonań”, które mogą przyczyniać się do problemów klienta.

Następne etapy to nabywanie umiejętności, ich konsolidacja i trening stosowania, generalizacja i utrzymanie, a na końcu ocena po zakończeniu terapii, która pozwala na ocenę trwałości efektów terapii i ewentualne dalsze planowanie interwencji.

Przebieg procesu psychoterapii poznawczo behawioralnej

Ocena początkowa i planowanie terapii

Pierwszym krokiem w procesie terapii CBT jest ocena początkowa. Podczas tej oceny, terapeuta zbiera informacje o problemach klienta, historii życia, zdrowiu fizycznym, obecnym funkcjonowaniu i celach terapii. Terapeuta może również zastosować specjalne narzędzia oceny, takie jak kwestionariusze lub wywiady, aby lepiej zrozumieć problemy klienta.

Na podstawie tej oceny, terapeuta i klient wspólnie opracowują plan terapii. Plan ten zawiera konkretne cele terapii, które są zgodne z problemami i celami klienta. Plan terapii może również zawierać informacje o tym, jakie techniki CBT będą używane, jak często będą odbywać się sesje i jak długo ma trwać terapia.

Budowanie relacji terapeutycznej

Budowanie relacji terapeutycznej jest kluczowym elementem procesu terapii CBT. Terapeuta stara się stworzyć bezpieczne i wspierające środowisko, w którym klient może otwarcie mówić o swoich problemach i uczuciach. Terapeuta pokazuje empatię, szacunek i zrozumienie, a także pomaga klientowi poczuć się komfortowo i zaufać procesowi terapii.

Struktura sesji terapeutycznej

Sesje terapeutyczne CBT mają zazwyczaj określoną strukturę. Na początku sesji, terapeuta i klient omawiają, co będzie tematem sesji i jakie są cele sesji. Następnie omawiają postępy klienta w osiąganiu celów terapii, a także wszelkie problemy, które pojawiły się od ostatniej sesji.

Większość sesji jest poświęcona pracy nad konkretnymi problemami i celami klienta. Terapeuta może nauczyć klienta nowych umiejętności lub technik, takich jak techniki relaksacyjne, techniki radzenia sobie ze stresem, techniki zarządzania myślami, techniki rozwiązywania problemów, itp. Terapeuta może również pomóc klientowi zastosować te umiejętności w jego codziennym życiu.

Na koniec sesji, terapeuta i klient omawiają, co zostało osiągnięte podczas sesji i jakie są plany na przyszłość. Mogą również omówić „pracę domową”, czyli zadania, które klient ma wykonać między sesjami, aby praktykować nowe umiejętności i przyspieszyć postępy w terapii.

Praca z domu

Praca z domu jest ważnym elementem terapii CBT. Może obejmować różne zadania, takie jak pisanie dziennika myśli, praktykowanie technik relaksacyjnych, czytanie materiałów edukacyjnych, wykonanie konkretnych zadań (np.wychodzenie z domu, jeśli klient boryka się z lękiem społecznym), czy też wykonywanie eksperymentów behawioralnych (np. testowanie przekonań poprzez świadome zmienianie zachowań).

Praca domowa jest kluczowa dla skuteczności CBT, ponieważ pozwala klientom praktykować i zastosować to, czego nauczyli się podczas sesji terapeutycznych, w ich codziennym życiu. Pomaga to przyspieszyć proces terapii i umożliwia klientom doświadczenie bezpośrednich korzyści z terapii.

Podsumowując, proces terapii CBT jest skoncentrowany na problemie, strukturalny i aktywny. Wymaga zaangażowania zarówno od terapeuty, jak i klienta. Terapeuta dostarcza wiedzy, umiejętności i wsparcia, ale to klient jest odpowiedzialny za pracę nad swoimi problemami i osiągnięcie swoich celów terapeutycznych. Pomimo tego, że może to być trudne, wiele badań pokazuje, że CBT jest skuteczną formą terapii dla wielu różnych problemów i zaburzeń.

Techniki i Narzędzia w CBT

Techniki poznawcze: Przeformułowanie myśli, eksperymenty behawioralne

Techniki poznawcze są kluczowym elementem CBT i skupiają się na identyfikacji i zmianie negatywnych lub szkodliwych myśli.

Przeformułowanie myśli to technika, która polega na identyfikacji negatywnych myśli, ocenie ich prawdziwości i użyteczności, a następnie zastąpieniu ich bardziej realistycznymi i zdrowymi myślami. Na przykład, jeśli klient ma myśl „jestem nieudany”, terapeuta może pomóc mu zidentyfikować dowody na to przekonanie, a następnie pomóc mu zastąpić tę myśl bardziej realistyczną, taką jak „niektóre rzeczy mi nie wychodzą, ale to nie oznacza, że jestem nieudany”.

Eksperymenty behawioralne to technika, która polega na testowaniu prawdziwości naszych myśli poprzez świadome zmienianie naszych zachowań. Na przykład, jeśli klient wierzy, że „nikt mnie nie lubi”, może spróbować nawiązać rozmowę z kimś nowym i zobaczyć, jak ta osoba zareaguje.

Techniki behawioralne: Eksposure, trening relaksacyjny, trening umiejętności społecznych

Techniki behawioralne skupiają się na zmianie konkretnych zachowań, które mogą prowadzić do problemów emocjonalnych lub utrudniać osiągnięcie celów klienta.

Eksposure to technika, która polega na stopniowym i kontrolowanym narażaniu klienta na sytuacje, które wywołują lęk lub unikanie. Na przykład, jeśli klient boi się pająków, terapeuta może pomóc mu stopniowo zwiększać swoją ekspozycję na pająki, zaczynając od myślenia o pająkach, a kończąc na dotyku pająka.

Trening relaksacyjny to technika, która pomaga klientom nauczyć się skutecznych sposobów radzenia sobie ze stresem i napięciem. Może to obejmować techniki oddechowe, medytację, techniki relaksacji mięśniowej i inne.

Trening umiejętności społecznych to technika, która pomaga klientom poprawić swoje interakcje z innymi. Może to obejmować naukę takich umiejętności, jak asertywność, słuchanie aktywne, radzenie sobie z krytyką, wyrażanie uczuć i potrzeb, i inne.

Techniki mindfulness i akceptacji

Techniki mindfulness i akceptacji są coraz częściej integrowane z CBT. Mindfulness, czyli uważność, polega na skupieniu się na obecnym momencie i akceptowaniu naszych myśli, uczuć i doznań fizycznych bez oceny. Techniki mindfulness mogą pomóc klientom lepiej zrozumieć swoje myśli i uczucia, zredukować stres i zwiększyć poczucie spokoju.

Akceptacja, w kontekście CBT, odnosi się do akceptacji naszych wewnętrznych doświadczeń, takich jak myśli, uczucia i doznania fizyczne, bez próby ich zmiany, unikania czy oceny. Techniki akceptacji mogą pomóc klientom radzić sobie z trudnymi emocjami, zredukować walkę wewnętrzną i zwiększyć poczucie spokoju i akceptacji siebie.

Obie te techniki są często wykorzystywane w terapii dialektyczno-behawioralnej (DBT) i terapii akceptacji i zaangażowania (ACT), które są formami CBT.

Podsumowując, techniki i narzędzia CBT są zróżnicowane i skupiają się na różnych aspektach doświadczenia klienta, w tym myślach, emocjach, zachowaniach i ogólnym doświadczeniu wewnętrznym. Wybór konkretnych technik zależy od problemów i celów klienta, a także od preferencji i umiejętności terapeuty.

Historia terapia poznawczo-behawioralnej

Początki niektórych fundamentalnych aspektów CBT można zidentyfikować w różnych starożytnych tradycjach filozoficznych, szczególnie w stoicyzmie. Filozofowie stoiccy, a zwłaszcza Epiktet, wierzyli, że logika może być użyta do identyfikacji i odrzucania fałszywych przekonań prowadzących do destrukcyjnych emocji, co wpłynęło na sposób, w jaki współcześni terapeuci poznawczo-behawioralni identyfikują błędne przekonania, które przyczyniają się do depresji i lęku. Oryginalny podręcznik terapii depresji Aarona T. Becka stwierdza: „Filozoficzne korzenie terapii poznawczej można prześledzić aż do filozofów stoickich”. Innym przykładem wpływu stoickiego na teoretyków poznawczych jest wpływ Epikteta na Alberta Ellisa. Kluczową postacią filozoficzną, która wpłynęła na rozwój CBT, był John Stuart Mill.

Współczesne korzenie CBT można prześledzić do rozwoju terapii behawioralnej na początku XX wieku, rozwoju terapii poznawczej w latach 60. oraz późniejszego połączenia obu tych podejść. Na przestrzeni lat, ten proces rozwoju został określony jako „trzy fale” CBT. Pierwsza fala skupiała się na terapii behawioralnej, druga na terapii poznawczej, a trzecia łączyła te dwa podejścia, dając początek nowoczesnej terapii poznawczo-behawioralnej.

Pierwsza fala: Początki terapii behawioralnej

Terapia behawioralna, stanowiąca pierwszą falę psychoterapii poznawczo-behawioralnej, ma swoje korzenie w pionierskich badaniach nad behawioryzmem, przeprowadzonych przez Johna B. Watsona i Rosalie Rayner w 1920 roku. Wykorzystali oni zasady warunkowania, co stało się podstawą do rozwoju terapii behawioralnej w następnych dekadach.

Ważne prace z zakresu terapii behawioralnej pojawiły się już w 1924 roku, a ich autorką była Mary Cover Jones, która poświęciła swój czas na „oduczenie” dzieci od strachu. Badania te stanowiły prekursora dla prac Josepha Wolpe’a nad terapią behawioralną w latach 50. Prace Wolpe’a i Watsona, oparte na badaniach Iwana Pawłowa nad uczeniem się i warunkowaniem, wpłynęły na Hana Eysencka i Arnolda Lazarusa, którzy opracowali nowe techniki terapii behawioralnej, oparte na warunkowaniu klasycznym.

Podczas lat 50. i 60. terapia behawioralna stała się szeroko stosowaną metodą wśród naukowców w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Południowej Afryce. Ich inspiracją była teoria uczenia się behawiorystycznej Iwana Pawłowa, Johna B. Watsona i Clarka L. Hulla.

W Wielkiej Brytanii Joseph Wolpe, który zastosował wnioski z eksperymentów na zwierzętach do swojej metody desensytyzacji systematycznej, zastosował badania behawioralne do leczenia zaburzeń nerwicowych. Terapeutyczne wysiłki Wolpe’a były prekursorami dzisiejszych technik redukcji strachu. Brytyjski psycholog Hans Eysenck przedstawił terapię behawioralną jako konstruktywną alternatywę.

W tym samym czasie, kiedy Eysenck prowadził swoje badania, B. F. Skinner i jego współpracownicy zaczęli odnosić sukcesy dzięki swojej pracy nad warunkowaniem operantnym. Praca Skinnera, nazywana radykalnym behawioryzmem, unikała wszelkiego odniesienia do kognicji. Jednak Julian Rotter w 1954 roku i Albert Bandura w 1969 roku wnieśli swój wkład w terapię behawioralną, dzięki swojej pracy nad teorią społecznego uczenia się, demonstrując wpływ kognicji na uczenie się i modyfikację zachowania. Praca Australijki Claire Weekes, zajmującej się zaburzeniami lękowymi w latach 60., jest również uważana za prototyp terapii behawioralnej.

Druga fala: Początki terapii poznawczej

Drugą falę psychoterapii poznawczo-behawioralnej zainicjowała terapia poznawcza. Jednym z pierwszych terapeutów, którzy zaczęli zwracać uwagę na kognicję w psychoterapii, był Alfred Adler. Jego koncepcja podstawowych błędów i wpływu, jaki mają na tworzenie niezdrowych lub bezużytecznych celów życiowych i behawioralnych, zaznaczyła ważny krok w kierunku rozwoju terapii poznawczej.

Abraham Low wierzył, że najskuteczniejszą metodą na zmianę myśli człowieka jest zmiana jego działań. Prace Adlera i Lowa miały wpływ na pracę Alberta Ellisa, który rozwinął najwcześniejszą terapię opartą na kognicji, znaną jako racjonalno-emotywna terapia behawioralna (REBT). Pierwsza wersja tej terapii została zaprezentowana publicznie w 1956 roku.

Pod koniec lat 50., Aaron T. Beck przeprowadzał sesje swobodnego skojarzenia w swojej praktyce psychoanalitycznej. Podczas tych sesji zauważył, że myśli nie są tak nieświadome, jak teoretyzował wcześniej Freud, i że pewne rodzaje myślenia mogą być sprawcami emocjonalnego cierpienia. To właśnie z tej hipotezy Beck rozwinął terapię poznawczą, nazywając te myśli „automatycznymi myślami”. Pierwszy raz opublikował swoją nową metodologię w 1967 roku, a pierwszy podręcznik terapeutyczny wydał w 1979 roku. Beck jest często nazywany „ojcem terapii poznawczo-behawioralnej”.

To właśnie te dwie terapie – racjonalno-emotywna terapia behawioralna oraz terapia poznawcza – zapoczątkowały „drugą falę” CBT, która kładła nacisk na czynniki poznawcze.

Trzecia fala: Połączenie terapii behawioralnej i poznawczej

Wczesne podejścia behawioralne odniosły sukces w leczeniu wielu zaburzeń nerwicowych, jednak nie przyniosły znaczących rezultatów w leczeniu depresji. Behawioryzm tracił również na popularności na rzecz rewolucji kognitywnej. Terapeutyczne podejścia Alberta Ellisa i Aarona T. Becka zyskały popularność wśród terapeutów behawioralnych, pomimo wcześniejszego odrzucenia przez nich mentalistycznych koncepcji, takich jak myśli i poznania. Oba te systemy zawierały elementy i interwencje behawioralne, z głównym naciskiem na problemy występujące w teraźniejszości.

W początkowych badaniach, terapia poznawcza była często porównywana z terapiami behawioralnymi, aby sprawdzić, która jest skuteczniejsza. Podczas lat 80. i 90., techniki poznawcze i behawioralne zostały połączone w terapię poznawczo-behawioralną. Kluczowe dla tego procesu były pomyślne prace nad leczeniem zaburzeń paniki prowadzone przez Davida M. Clarka w Wielkiej Brytanii i Davida H. Barlowa w USA.

Z czasem terapia poznawczo-behawioralna zaczęła być postrzegana nie tylko jako forma terapii, ale jako ogólny termin obejmujący wszystkie psychoterapie oparte na kognicji. Te terapie obejmują, między innymi, racjonalno-emotywną terapię behawioralną (REBT), terapię poznawczą, terapię akceptacji i zaangażowania, terapię dialektyczno-behawioralną, terapię metapoznawczą, trening metapoznawczy, terapię rzeczywistości/wyboru, terapię przetwarzania poznawczego, EMDR oraz terapię multimodalną. Wszystkie te terapie są połączeniem elementów poznawczych i behawioralnych.

To połączenie teoretycznych i technicznych podstaw zarówno z terapii behawioralnej, jak i poznawczej, stanowiło „trzecią falę” CBT. Najbardziej znanymi terapiami tej trzeciej fali są terapia dialektyczno-behawioralna i terapia akceptacji i zaangażowania.

Pomimo rosnącej popularności podejść terapeutycznych trzeciej fali, przeglądy badań wskazują, że nie mogą one wykazać większej skuteczności w porównaniu z terapią poznawczo-behawioralną niebędącą częścią trzeciej fali w leczeniu depresji.