Życie składa się zarówno ze wspólnych działań, jak i z konfliktów w relacjach z innymi. Konflikt pojawia się, kiedy zależne od siebie strony (osoby lub grupy) rywalizują o cele, które wydają się sprzeczne lub są niemożliwe do pogodzenia. Źródeł konfliktów jest wiele. Zależą od struktury relacji, dostępnych danych i informacji, różnic wartości, relacji, różnic w potrzebach stron… Jednym z rozwiązań konfliktu jest właśnie mediacja.
Czym jest mediacja?
Mediacja jest sposobem rozwiązywania sporów lub konfliktów ze wsparciem neutralnej i bezstronnej osoby trzeciej — mediatora lub mediatorki. Podczas mediacji zaproszona osoba trzecia wspiera komunikację obu stron i pomaga wypracować akceptowalne rozwiązanie. Jest to alternatywny wobec sądu i arbitrażu sposób rozwiązywania konfliktów. Warto zaznaczyć, że mediacja to nie terapia, porada prawna, opinia psychologiczna czy też wyrok.
Zasady mediacji
Zasady obowiązujące w mediacji służą zarówno stronom konfliktu jak i samemu mediatorowi. Do podstawowych zasad, których przestrzega się podczas mediacji, należą:
- dobrowolność — strony konfliktu dobrowolnie wchodzą w mediację i mogą z niej zrezygnować w każdym momencie
- poufność — to, co dzieje się podczas mediacji, pozostaje w pokoju mediacyjnym, protokół z mediacji nie narusza poufności (nie zawiera opisu przebiegu mediacji), mediacje nie są nagrywane, nie można powoływać się podczas procesu sądowego na informacje z mediacji i mediator nie może być powoływany na świadka
- bezstronność — mediator nie ma związku ani powiązań żadnej ze stron, nie ocenia żadnej ze stron i nie opiniuje w żaden sposób propozycji stron i jak powinno wyglądać porozumienie
- neutralność — mediator nie ma żadnych interesów w tym, jaki będzie wynik mediacji, nie wskazuje stronom, co powinny zrobić i jakie rozwiązania przyjąć – to strony same wypracowują rozwiązania
- akceptowalność — to strony akceptują mediatora (mogą też poprosić o zmianę), wszyscy zgadzają się na zasady mediacji, zasady rozmowy i celu mediacji
- elastyczność — formalności w mediacji ograniczone są do minimum, strony decydują o rodzaju spotkań, czasie ich trwania oraz sposobie zakończenia sporu
Kim jest mediator?
Mediatorem jest osoba, która usprawnia komunikację pomiędzy skonfliktowanymi stronami sporu i pomaga uczestnikom mediacji wypracować satysfakcjonujące rozwiązanie. Jego rolą nie jest rozstrzyganie zaistniałego między stronami sporu, tylko bezstronne i neutralne wsparcie stron konfliktu. Do zadań mediatora należy:
- organizacja mediacji — zapewnienie miejsca, kontakt ze stronami i umawianie oraz prowadzenie spotkania
- ustalanie zasad i tworzenie warunków do rozmowy
- pomoc we wzajemnej komunikacji
- zapewnienie równowagi stronom konfliktu
- zachęcanie do współpracy i wspieranie tworzenia porozumienia
- urealnienie — uświadamianie alternatyw, doprecyzowywanie porozumienia
Praca mediatora polega na odpowiednim prowadzeniu rozmowy tak, by budować zaufanie obu stron. Mediator aktywnie słucha i pomaga definiować potrzeby stron (nazywanie, przeformułowanie by były zrozumiałe). Normalizuje treści, uwspólnia punkty widzenia obu stron konfliktu, zmienia perspektywy na spójniejsze czy uświadamia konsekwencje danych rozwiązań. Mediator pracuje też z emocjami poprzez ich odzwierciedlanie i normalizowanie. Swoimi działaniami mediator wspiera generowanie rozwiązań.
Kiedy korzystać z mediacji?
Mediacja może być wsparciem w znalezieniu rozwiązań wielu konfliktów dotyczących przeróżnych spraw. Przykładami mediacji są:
- sprawy cywilne — zapłata, podział majątku/spadku, spory sąsiedzkie
- sprawy rodzinne — alimenty, warunki rozwodu/separacji, kontakt z dziećmi/wnukami, miejsce pobytu dziecka, sprawy dotyczące władzy rodzicielskiej, problemy w związku
- sprawy gospodarcze — zapłata, roszczenia z prac budowlanych, nienależyte wykonanie umowy, kary umowne
- sprawy pracownicze — wynagrodzenie, zadośćuczynienie, odszkodowanie, sprostowanie świadectwa pracy
- sprawy karne/wykroczenia — jako podejrzany/oskarżony, jako pokrzywdzony, jako obwiniony
Mediacja rodzinna
Mediacja w sprawach rodzinnych jest szczególnie trudnym rodzajem mediacji. W tym przypadku mediacji występuje skrajna nierównowaga stron w mediacji, kiedy stronami są rodzice i niepełnoletnie dziecko. Jest do szczególny konflikt stron, które mają ze sobą powiązania rodzinne. Są to sprawy wielowątkowe i delikatne, często adresatem (nawet mimowolnym) są dzieci.
Przed rozpoczęciem mediacji rodzinnej sędzia powinien ocenić, czy sprawa nadaje się do mediacji. Mediator, który podejmuje się mediacji rodzinnych musi posiadać wykształcenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii lub prawa oraz umiejętności praktyczne.
Mediacja rodzinna jest wykorzystywana w przypadku:
- sprawy rozwodowe, o separację
- sprawy okołorozwodowe (pojednanie małżonków lub ugodowe załatwienie spraw spornych)
- sprawy dotyczące zaspokojenia potrzeb rodziny
- alimenty
- sposobów sprawowania władzy rodzicielskiej
- kontaktów z dziećmi
- spraw majątkowych w przypadku rozwodu lub separacji
Jako dobrowolna próba dojścia do porozumienia, mediacja rodzinna służy rozwiązaniu konfliktów rodzinnych czy też uregulowaniu zasad współpracy w rodzinie.
Przebieg mediacji
Na samym początku dana sprawa musi trafić do mediatora (z inicjatywy stron konfliktu lub sądu). Mediator kontaktuje się ze stronami (ustala termin, sposób prowadzenia mediacji i liczbę uczestników). Następuje wtedy przygotowanie do mediacji:
- jakie kwestie strony chcą poruszyć
- spotkanie indywidualne lub wspólne
- zrozumienie czym jest mediacja i jaka jest pozycja mediatora
Spotkanie odbywa się w biurze mediatora (wspólne/ na osobności) lub online. Podczas tego spotkania mediacja otwiera się:
- buduje się zaufanie i poczucie bezpieczeństwa
- ma miejsce „monolog” mediatora — mediator informuje o tym, jakie są zasady, jaka jest rola mediatora, jakie są kwestie prawne, co zawiera protokół, co się wydarzy, kiedy zawrą zgodę, a kiedy nie, przedstawia zasady mediacji, sprawy organizacyjne i zawiera kontrakt na mediacje
- mediator zbiera oczekiwania co do procesu i efektu stron
- wstępne wypowiedzi stron — wyraża swoje racje
- wstępne określenie interesów każdej ze stron i wyszczególnienie kwestii, które będą poruszone podczas mediacji
Mediator zbiera wstępne wypowiedzi stron w postaci informacji o stronach i następuje określenie interesów. Podczas dialogu — wymiany zdań ma miejsce wentylacja emocji i myślenie o możliwych rozwiązaniach po przedstawieniu i nazwaniu interesów obu ze stron. Następnie ustala się kwestie do dyskusji i kolejność ich omawiania. Pomaga to w tworzeniu opcji rozwiązania sporu i propozycji ugodowych, kiedy strony wraz z mediatorem pracują na potrzebach i interesach uczestników mediacji.
Kiedy zostanie osiągnięte porozumienie i spisana ugoda mediacyjna, trafia ona przed sąd do bezpłatnego zatwierdzenia. Ugoda po zatwierdzeniu przez sąd ma moc prawną ugody sądowej — w razie niewykonania stanowi podstawę wszczęcia egzekucji przez komornika.
Czego można się spodziewać po mediacji?
Kwestiami szczególnymi, które dotyczą mediacji, są:
- spotkania wstępne — w różnych praktykach mogą odbywać się indywidualnie lub wspólnie
- spotkania na osobności — strona decyduje ile chce wnieść do mediacji, informacje te są poufne podczas spotkań wspólnych
- dokumenty dotyczące sporu — mediator wie, czego dotyczy dana sprawa (nie musi jednak szczegółowo zapoznać się z dokumentami) i bazuje na słowach stron
- udział specjalistów w mediacji — jeżeli sprawa jest skomplikowana specjalistycznie, można włączyć eksperta z danej dziedziny za zgodą obu stron, możliwe jest wsparcie pełnomocników
- czas trwania mediacji — sprawy trwają co najmniej kilka spotkań, sąd określa czas trwania mediacji do 3 miesięcy, ale możliwe jest wydłużenie mediacji po złożeniu wniosku o wydłużenie
Mediacja — rozwiązanie konfliktów
Jeśli jesteś stroną konfliktu, który może być rozwiązany bez ingerencji sądu — jest to rozwiązanie dla Ciebie. W mediacji to strony decydują o tym, kto będzie neutralną osobą trzecią, mediatorem, decydują o trybie i organizacji postępowania. Wynik mediacji i rozwiązanie konfliktu również leży po stronie uczestników mediacji.
—
Artykuł przygotowany wraz z centrum Adiuta mającą siedzibę w Pruszkowie:
Centrum Psychoterapii Pruszków – “ADIUTA”
05-800 Pruszków, Górna 19
tel. 509 813 384 gabinety@adiuta.pl
W Warszawie Centrum
Warszawa Centrum
Aleje Jerozolimskie 83/20
02-001 Warszawa
tel. 509 813 384 gabinety@adiuta.pl
Warszawa – Ursynów
Migdałowa 10/52
02-796 Warszawa
tel. 509 813 384 gabinety@adiuta.pl
A także pracujące Online
