Lęk to uczucie, które zna każdy z nas. Czasem pojawia się przed ważnym egzaminem, rozmową kwalifikacyjną czy trudną decyzją życiową. Taki lęk jest naturalną reakcją na wyzwanie i zazwyczaj mija, gdy sytuacja się kończy. Co jednak, gdy niepokój towarzyszy nam niemal codziennie? Gdy budzi nas w nocy, utrudnia funkcjonowanie, a my sami nie potrafimy zrozumieć, skąd się bierze?
Czym jest lęk i jak się objawia?
Lęk to stan napięcia emocjonalnego, który często przychodzi bez wyraźnej przyczyny. W odróżnieniu od strachu, który ma konkretny obiekt (boimy się czegoś określonego), lęk bywa bardziej rozlany, niewyraźny. Towarzyszy mu niepokój, uczucie zagrożenia, napięcie mięśniowe, kołatanie serca, problemy ze snem czy trudności z koncentracją.
Osoby cierpiące z powodu lęku często opisują, że czują się „jakby coś złego miało się wydarzyć”, choć nie potrafią powiedzieć co. To uczucie może być niezwykle wyczerpujące i wpływać na wszystkie obszary życia – relacje, pracę, codzienne funkcjonowanie.
Nieuświadomione źródła lęku
W psychoterapii psychoanalitycznej zakładamy, że lęk rzadko bierze się znikąd. Jego korzenie często sięgają głębiej, do nieuświadomionych konfliktów wewnętrznych czy doświadczeń z przeszłości, szczególnie z dzieciństwa. Lęk może być sygnałem, że coś ważnego w nas domaga się uwagi – choć najczęściej nie zdajemy sobie z tego sprawy.
Lęk jako obrona
Czasem lęk jest sposobem, w jaki nasza psychika chroni nas przed trudnymi, bolesnymi emocjami lub myślami, które są dla nas nie do przyjęcia. Na przykład, zamiast doświadczyć gniewu wobec ważnej osoby (co mogłoby budzić poczucie winy), możemy odczuwać lęk. Zamiast zmierzyć się z bolesną prawdą o sobie lub swoim życiu, pojawiają się objawy lękowe.
Wczesne doświadczenia relacyjne
To, jak czujemy się w świecie – czy jest on miejscem bezpiecznym, czy pełnym zagrożeń – kształtuje się we wczesnym dzieciństwie, w relacjach z najbliższymi osobami. Jeśli jako dzieci doświadczyliśmy braku stabilności, nieprzewidywalności, lęku rodziców czy trudnych wydarzeń, mogliśmy nauczyć się, że świat jest niepewny. Ten wewnętrzny obraz świata pozostaje z nami i może manifestować się jako chroniczny niepokój w dorosłym życiu.
Nieuświadomione konflikty
Lęk może również wynikać z wewnętrznych konfliktów między tym, czego pragniemy, a tym, co uważamy za dopuszczalne. Na przykład, pragnienie niezależności może kolidować z lękiem przed samotnością, potrzeba bliskości – ze strachem przed odrzuceniem. Te konflikty, będąc poza świadomością, mogą generować stały stan niepokoju.
Różne oblicza lęku
Lęk przybiera różne formy. Może być to lęk uogólniony, który towarzyszy nam niemal przez cały czas. Mogą to być ataki paniki – gwałtowne epizody intensywnego strachu z objawami fizycznymi. Czasem lęk skupia się na konkretnych sytuacjach – jak fobia społeczna, gdy odczuwamy silny strach w kontaktach z ludźmi, lub inne specyficzne fobie.
Niekiedy lęk ukrywa się za objawami fizycznymi – bólami głowy, problemami żołądkowymi, napięciem mięśniowym. Ciało mówi tym, czego psychika nie może wypowiedzieć słowami.
Jak psychoterapia psychoanalityczna pomaga w pracy z lękiem?
W psychoterapii psychoanalitycznej nie skupiamy się tylko na zmniejszeniu objawów, choć oczywiście jest to ważne. Staramy się zrozumieć, skąd lęk się bierze, co komunikuje, jaką pełni funkcję. To jak wysłuchanie wewnętrznego sygnału zamiast jego zagłuszania.
Bezpieczna relacja jako fundament
Praca z lękiem wymaga czasu i bezpiecznej przestrzeni. W stałej relacji z terapeutą, w atmosferze akceptacji i braku oceniania, pacjent może stopniowo zbliżać się do tego, co wywołuje niepokój. Sama relacja terapeutyczna staje się miejscem, gdzie można doświadczyć bezpieczeństwa i być ze swoim lękiem, nie będąc z nim samemu.
Uświadamianie nieświadomych treści
Poprzez swobodną rozmowę, w której pacjent mówi o tym, co przychodzi mu do głowy, stopniowo ujawniają się nieuświadomione wzorce, konflikty, dawne rany. Terapeuta pomaga pacjentowi zobaczyć powiązania między tym, co było, a tym, co dzieje się teraz. Zrozumienie, że dzisiejszy lęk może mieć związek z dawną traumą lub wcześniejszymi relacjami, daje możliwość przepracowania tych doświadczeń.
Praca z obroną
Psychoterapia psychoanalityczna pozwala również zrozumieć, w jaki sposób bronimy się przed trudnymi uczuciami i dlaczego to robimy. Gdy zobaczymy te mechanizmy, możemy świadomie zadecydować, czy nadal chcemy ich używać, czy może jesteśmy gotowi zmierzyć się z tym, przed czym one nas chronią.
Zmiana sposobów reagowania
W miarę jak pacjent lepiej rozumie siebie, swoje wewnętrzne konflikty i źródła lęku, zaczyna inaczej reagować na sytuacje wywołujące niepokój. Zmiana nie następuje z dnia na dzień – to proces, który wymaga czasu. Dzięki długoterminowej pracy możliwe jest nie tylko zmniejszenie objawów, ale zmiana głębszych struktur osobowości, które generują lęk.
Rozwój zdolności do refleksji
Jednym z najważniejszych efektów terapii jest rozwój zdolności do rozumienia siebie i swoich emocji. Pacjent uczy się rozpoznawać, co czuje i dlaczego, zamiast być zdezorientowanym przez rozlany niepokój. Ta umiejętność pozostaje z nim również po zakończeniu terapii i pomaga radzić sobie z trudnościami, które mogą pojawić się w przyszłości.
Dlaczego warto szukać pomocy?
Życie z chronicznym lękiem jest wyczerpujące. Wiele osób próbuje radzić sobie z nim samodzielnie, minimalizuje swoje trudności lub wierzy, że „tak już musi być”. Tymczasem lęk można przepracować. Psychoterapia psychoanalityczna daje możliwość nie tylko ulgi w cierpieniu, ale głębszej zmiany – takiej, która pozwala prowadzić bardziej satysfakcjonujące życie, lepiej rozumieć siebie i budować lepsze relacje z innymi.
Jeśli doświadczasz lęku, niepokoju, ataków paniki lub innych objawów lękowych, zapraszam na konsultację psychoterapeutyczną. Wspólnie możemy przyjrzeć się temu, co dzieje się w Twoim wewnętrznym świecie i znaleźć drogę do zmiany.
Zobacz więcej: Psychoterapia Gdańsk
