Zdarzenia lub sytuacje, które wydają się nie do rozwiązania, mogą dotyczyć każdej i każdego z nas. Kryzys może pojawić się niespodziewanie i przyjmować różne formy. Warto pamiętać, że subiektywny koniec świata tak naprawdę nie jest odzwierciedleniem braku możliwości wyjścia z kryzysu. W takiej sytuacji warto sięgnąć po pomoc specjalisty — interwencję kryzysową.

Czym jest interwencja kryzysowa?

Interwencja kryzysowa jest krótkoterminowym działaniem pomocowym dla osób będących w kryzysie. Polega na intensywnej pomocy psychologicznej o charakterze doraźnym — dotyczącym konkretnej sytuacji. Jest pierwszą pomocą w przypadku nagłych kryzysowych sytuacji i ma na celu przywrócenie stanu równowagi osobom, grupom czy też rodzinom będącym w kryzysie. Interwencja kryzysowa skupia się na określonym problemie.

Spotkań interwencyjnych może być od jednego do nawet kilkunastu. Warto pamiętać, że nie każdy psycholog i psychoterapeuta ma odpowiednią wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia interwencji kryzysowej. By móc oferować wsparcie osobom w kryzysie niezbędne jest ukończenie odpowiedniego szkolenia interwencyjnego.

Interwent kryzysowy jest osobą uprawnioną do przeprowadzenia interwencji kryzysowej. Może być psychologiem, psychoterapeutą lub psychotraumatologiem. Osoby, które nie posiadają wykształcenia psychologicznego, też mogą być interwentami kryzysowymi. Muszą jednak odbyć odpowiedni cykl kształcenia, by mieć kompetencje do pomocy osobom w kryzysach.

Kryzys a interwencja kryzysowa

Żeby mówić o kryzysie musi zdarzyć się nagła sytuacja lub wydarzenie kryzysowe oraz emocjonalna odpowiedź na nią. Osoby w kryzysie postrzegają dane zdarzenia jako trudność niemożliwą do pokonania. Czują, że nie mają wyjścia z danej sytuacji, chociaż tak naprawdę ich subiektywny koniec świata nie ma odzwierciedlenia w obiektywnym spojrzeniu na sytuację. Przejściowy stan nierównowagi (jak współcześnie opisuje się kryzys) wywołany krytycznym wydarzeniem może powodować poważne zaburzenia. Kryzysy są różne i wywołują je różne czynniki. Dzieli się je na:

• kryzysy rozwojowe
• kryzysy sytuacyjne
• kryzysy sytuacyjne w stanie ostrym
• kryzysy chroniczne
• kryzysy egzystencjalne

Nie ma jednak interwencji kryzysowej bez optymizmu. Osoba będąca w kryzysie nie dostrzega wyjścia z sytuacji, ale nie oznacza to, że rozwiązanie nie istnieje. Kryzysy są nieodłącznym elementem życia każdej i każdego z nas. Dzięki rozwiązaniu kryzysu życiowego mamy szansę na rozwój i dojrzewanie. Kryzys może prowadzić do pozytywnych zmian, chociaż jednocześnie być trudny i wyczerpujący. Dlatego też tak ważna jest odpowiednia pomoc osobom będącym w kryzysie.

Interwencja kryzysowa — dla kogo?

Z interwencji kryzysowej powinny skorzystać osoby, które doświadczyły zdarzenia kryzysowego i nie są w stanie sobie z nim poradzić z subiektywnego punktu widzenia. Mogą to być pojedyncze osoby, ale też rodziny czy grupy osób. Psychologiczna pomoc interwencyjna jest więc odpowiedzią na potrzebę specjalistycznej pomocy osobom chcącym wyjść z kryzysu, poradzić sobie z trudnymi emocjami, uzyskać potrzebne wsparcie, informacje oraz odzyskać poczucie wpływu na swoje życie.

Kryzysy dotykają osoby w różnym wieku i w różnych sytuacjach życiowych, rodzinnych, uczuciowych, służbowych itp. Sytuacjami kryzysowymi mogą być wydarzenia takie jak:

• doświadczenie przemocy
• doświadczenie przemocy seksualnej
• choroba lub śmierć bliskiej osoby
• własna choroba
• konflikty rodzinne
• rozwód, rozstanie
• utrata pracy, miejsca zamieszkania
• utrata pozycji społecznej
• nagłe zmiany życiowe
• poczucie zaprzepaszczenia momentu życia, w którym powinno się podjąć ważną decyzję, np. o karierze, rodzinie, miejscu zamieszkania
• zdarzenia losowe (wypadki, przestępstwa)
• inne indywidualne trudne sytuacje i wydarzenia

Wsparcie osoby w kryzysie

Osoby bliskie mogą szybciej niż osoba będąca w kryzysie zauważyć zmiany w myśleniu, reakcjach i zachowaniu. Jak określić czy dana osoba jest w kryzysie? Kryzysowi, oprócz poczucia bezradności, może towarzyszyć:

• poczucie bezsilności
• brak kompetencji do poradzenia sobie z trudną sytuacją
• brak dostrzegania możliwości zmiany sytuacji
• samokrytyka
• wycofywanie się i izolowanie od innych
• problemy w relacjach z innymi
• nieadekwatne i niezrozumiałe sposoby reagowania
• zachowania agresywne i autoagresywne
• próby samobójcze
• poczucie zagrożenia, lęk
• ucieczka od myśli, miejsc, dźwięków i osób kojarzonych z sytuacją kryzysową
• poczucie niepodjęcia decyzji w odpowiednim czasie.

Bliscy mogą próbować pomóc, jednak nie posiadają odpowiedniej wiedzy do skutecznej pomocy osobie będącej w kryzysie. Wsparcie bliskich jest ważne, jednak nie zastąpi odpowiedniej specjalistycznej pomocy.

Sensem pomocy osobie będącej w kryzysie jest dostosowanie działań pomocowych do jej potrzeb. Czasem może wystarczyć wspólne spędzenie czasu, rozmowa, pomoc w danej trudności. Zdarzają się kryzysy, w których osoba potrzebuje wsparcia psychologicznego. W takiej sytuacji rozwiązaniem jest interwencja kryzysowa lub podjęcie psychoterapii.

Interwencja kryzysowa dla dzieci i młodzieży

Kryzysy rozwojowe, sytuacyjne i egzystencjalne również występują u dzieci i młodzieży. Warto zwracać uwagę na osoby niepełnoletnie, kiedy są w sytuacjach trudnych niezależnie od ich woli i sprawczości. Taką sytuacją może być, np. rozstanie rodziców — kiedy dzieci i młodzież schodzi na drugi plan. Niepokojącymi symptomami, że dziecko, nastolatek lub nastolatka mogą być w kryzysie, są:

• znikające dzieci — wycofane z funkcjonowania społecznego (np. zmniejszenie kontaktów z rówieśnikami, unikanie interakcji domowych). Dzieci i młodzież bardzo dużo czasu spędza wtedy w social mediach i na graniu w różne gry. Fizycznie są, ponieważ zaspokajają swoje podstawowe potrzeby, ale zniknęły psychologicznie z sytuacji ich przerastającej — nie posiadają zasobów, żeby poradzić sobie w kryzysie.
• dzieci nadaktywne — zaczynają zdecydowanie bardziej i częściej funkcjonować w społecznościach. Często nie ma ich w domu, ponieważ chodzą na imprezy, domówki. Wybierają takie spotkania, podczas których dużo się dzieje. Występuje u nich niebezpieczeństwo związane z nadaktywnością i szukaniem pseudosposobów na poradzenie sobie z kryzysem, np. eksperymenty z alkoholem czy narkotykami.

W sytuacji kryzysu u dzieci i młodzieży trzeba być wrażliwym na to, co zmieniło się w życiu dziecka. W zależności od tego, jak wcześniej wyglądało jego lub jej życie — zmiany mogą prowadzić do jednej z dwóch skrajnych sytuacji.

Cel interwencji kryzysowej

Pierwszym celem interwencji kryzysowej jest nawiązanie wspierającej relacji interwenta z osobą będącą w kryzysie oraz zapewnienie tej osobie poczucia bezpieczeństwa. Dzięki temu możliwa jest dalsza diagnoza sytuacji i stanu pacjenta. Następnie interwent kryzysowy opracowuje odpowiednią strategię radzenia sobie w kryzysie i plan wyjścia z kryzysu. Kolejnymi celami interwencji kryzysowej są:

• złagodzenie negatywnych objawów reakcji na kryzys
• przywrócenie równowagi psychicznej pacjenta
• przywrócenie samodzielnego radzenia sobie z problemami (zbliżony do tego sprzed wystąpienia sytuacji kryzysowej)
• zapobiegnięcie przejścia reakcji kryzysowej w zaburzenie psychiczne, pojawienia się myśli/prób samobójczych i pozostałych negatywnych konsekwencji kryzysu.

Przebieg interwencji kryzysowej

Podczas interwencji kryzysowej interwent nie doszukuje się przyczyn występującego problemu, ale za to za cel obiera złagodzenie skutków sytuacji kryzysowej lub doprowadzenie do jej zaprzestania. Podczas interwencji korzysta się z różnych modeli, które opisują sposób udzielanej pomocy. Jednak trzy podstawowe kroki rozpoczynające pomoc w interwencji kryzysowej powtarzają się. Zalicza się do nich:

• rozpoznanie i zdefiniowanie kryzysu (rozwojowy, sytuacyjny, w stanie ostrym, chroniczne, egzystencjalne)
• nawiązanie kontaktu i relacji interwencyjnej z osobą w kryzysie
• wspólna praca osoby w kryzysie z interwentą kryzysowym nad rozwiązaniem kryzysu.

Interwencja kryzysowa a psychoterapia psychodynamiczna

Interwencja kryzysowa definiowana jest jako działanie zmierzające do odzyskania przez osoby, grupy lub społeczności dotknięte kryzysem zdolności jego samodzielnego rozwiązywania i przywrócenia równowagi psychicznej. Nie zagłębiając się w samą technikę pracy, już na podstawie definicji zauważalna jest istotna różnica między poradnictwem psychologicznym a interwencją kryzysową. Poradnictwo psychologiczne zazwyczaj dotyczy pojedynczych osób, natomiast interwencja kryzysowa może obejmować również grupy, a nawet społeczności.

Żeby specjalista mógł wybrać najlepszą formę pomocy dla osoby w kryzysie, potrzebne będzie odbycie konsultacji psychologicznej (jedno lub dwa pierwsze spotkania). W zależności od typu zgłaszanych problemów i celów, które chce się osiągnąć, pomoc może przybrać różne formy — interwencję kryzysową, wsparcie psychologiczne lub rozpoczęcie psychoterapii.

W przypadku psychoterapii psychodynamicznej formą pomocy osobie w kryzysie będzie krótkoterminowa psychoterapia. Trwa ona od 10 do kilkudziesięciu spotkań w zależności od zdolności pacjenta do pracy podczas psychoterapii i determinacji do poznania przyczyn kryzysu.

W początkowej fazie terapii trudno jest ocenić, czy przybierze ona formę krótkoterminowej, czy w danym przypadku potrzebna będzie psychoterapia długoterminowa. Podczas krótkoterminowej psychoterapii psychodynamicznej psychoterapeuta koncentruje się na podstawowym problemie zgłaszanym przez pacjenta. Natomiast długoterminowa psychoterapia psychodynamiczna skupia się na ogólnej pomocy osobie zarówno w kryzysie, jak i w późniejszym czasie po przeżyciu sytuacji trudnej.

Psychologiczne wsparcie w kryzysie

Każdy i każda z nas może doświadczyć kryzysu, podczas którego czujemy, że sytuacja nas przerasta. Warto wtedy sięgnąć po specjalistyczną pomoc psychologiczną. Spotkanie z interwentem lub interwentką kryzysową w bezpiecznym miejscu jest szansą na zrozumienie, wsparcie i zajęcie się trudnymi uczuciami związanymi z kryzysem. Gabinety naszych psycholożek, psychoterapeutek i psychotraumatolożek, zajmujących się psychoterapią w nurcie analitycznym i dynamicznym, znajdziesz w Warszawie, Pruszkowie i Piastowie oraz online.

Artykuł przygotowany wraz z centrum Adiuta mającą siedzibę w Pruszkowie:

Centrum Psychoterapii Pruszków – “ADIUTA”

05-800 Pruszków, Górna 19

tel. 509 813 384 gabinety@adiuta.pl

W Warszawie Centrum

Warszawa Centrum
Aleje Jerozolimskie 83/20
02-001 Warszawa

tel. 509 813 384 gabinety@adiuta.pl

Na Warszawskim Ursynowie

Warszawa – Ursynów
Migdałowa 10/52
02-796 Warszawa

tel. 509 813 384 gabinety@adiuta.pl

A także pracujące Online