Czy często martwisz się codziennymi problemami bez wyraźnego powodu? Czy zawsze czekasz na katastrofę lub zbytnio martwisz się o zdrowie, pieniądze, rodzinę, pracę lub szkołę?
Jak walczyć z lękiem? Jak pozbyć się tego uczucia ciągłej udręki? Kiedy konieczne jest skorzystanie z pomocy psychologicznej, psychoterapii? Te i inne pytania często nurtują osobę cierpiącą na lęk, chroniczny niepokój, zwłaszcza że trudno jest wytyczyć granicę między normalną nerwowością, a zaburzeniem lękowym. Na naszej stronie znajdziesz psychoterapeutów którzy będą w stanie Ci pomóc przezwyciężyć lęk i strach.
Lęk, niepokój, strach – co to w ogóle jest?
Lęk (niepokój i strach) jest wrodzoną reakcją, która w wielu przypadkach spełnia funkcję adaptacyjną. Jest to mechanizm obronny, którego celem jest pomoc organizmowi w jak najskuteczniejszej i najszybszej reakcji w obliczu sytuacji uznanych za niebezpieczne. Strach pojawia się w obliczu możliwego do zidentyfikowania zagrożenia zewnętrznego (np. gdy ktoś nas napa, okrada, bije) i jest jedną z sześciu podstawowych emocji. Strach jest uważany za fundamentalny i potrzebny dla przetrwania, ponieważ przygotowuje nas do reakcji walki-ucieczki w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia życie. Z kolei lęk to nieprzyjemny stan emocjonalny, któremu towarzyszy nerwowość i poczucie niepokoju. Strach pojawia się zazwyczaj w samym momencie, gdy pojawia się niebezpieczeństwo (np. gdy napotkamy w lesie niedźwiedzia). Lęk natomiast może pojawić się w momencie wyobrażenia zagrożenia (lęk antycypacyjny), po zniknięciu zagrożenia lub bez wyraźnej przyczyny. Zarówno lękowi, jak i strachowi często towarzyszą zmiany fizyczne i behawioralne.
O zdrowym poczuciu lęku mówimy wówczas, gdy jest on proporcjonalny i przejawia się w określonych granicach. Gdy jednak lęk przekracza pewne granice, staje się problemem zdrowotnym, obniża dobre samopoczucie i znacząco przeszkadza w aktywności szkolnej, społecznej lub zawodowej, a nawet ogranicza swobodę poruszania się (zachowanie unikowe). W takich przypadkach mamy do czynienia z zaburzeniem lękowym.
Postrzeganie lęku i strachu w zależności od nurtu psychoterapii
Strach jest nieprzyjemną emocją, która jest spowodowana postrzeganiem niebezpieczeństwa, rzeczywistego lub domniemanego, obecnego, przyszłego lub nawet przeszłego. Jest to emocja pierwotna, która wywodzi się z naturalnej niechęci do ryzyka lub zagrożenia, która przejawia się u większości stworzeń. Maksymalnym wyrazem strachu jest przerażenie. Poza tym strach jest zwykle powiązany z lękiem. Obecnie istnieją dwie różne koncepcje dotyczące strachu, które odpowiadają dwóm wielkim teoriom psychologicznym, które posiadamy: behawioryzmowi i psychologii głębi. Zgodnie z myśleniem behawiorystycznym strach jest czymś, czego można się nauczyć. W modelu psychologii głębi istniejący lęk odpowiada podstawowemu nieświadomemu i nierozwiązanemu konfliktowi, do którego się odnosi.
Lęk i strach z różnych punktów widzenia
Z psychologicznego punktu widzenia strach jest stanem afektywnym, emocjonalnym, niezbędnym do prawidłowego przystosowania organizmu do środowiska , który powoduje udrękę i niepokój, ponieważ jednostka może odczuwać strach bez pozornie wyraźnej przyczyny.
Z neurologicznego punktu widzenia strach jest powszechną formą organizacji pierwotnego mózgu istot żywych i zasadniczo polega na aktywacji ciała migdałowatego zlokalizowanego w płacie skroniowym.
Z biologicznego zaś punktu widzenia strach jest schematem adaptacyjnym, który stanowi mechanizm przetrwania i obrony, stworzony po to, aby umożliwić jednostce szybką i skuteczną reakcję na niekorzystne sytuacje. W tym sensie jest to normalne i korzystne dla jednostki i dla jej gatunku.
Jak strach i lęk wpływa na naszą fizjologię?
Strach wywołuje natychmiastowe zmiany fizjologiczne: zwiększa się metabolizm komórkowy i wzrasta ciśnienie krwi, stężenie glukozy we krwi i aktywność mózgu, a także krzepliwość krwi. Również układ odpornościowy wyłącza się (jak również wszystkie nieistotne funkcje), krew dopływa do głównych mięśni (zwłaszcza kończyn dolnych w ramach przygotowania do ruchu), a serce pompuje krew na wysokich obrotach, aby dostarczyć hormony do komórek (zwłaszcza adrenalinę). Pojawiają się też ważne modyfikacje twarzy: oczy powiększają się, by poprawić widzenie, źrenice rozszerzają się, by ułatwić przyjmowanie światła, czoło się marszczy, a usta rozciągają się poziomo.
Jedno z badań dotyczących tego, co wyzwala strach u człowieka, przeprowadzone przez zespół niemieckich naukowców ze Szpitala Uniwersyteckiego Charité w Berlinie, wykazało związek między dopaminą a odczuwaniem strachu. Badanie to wykazało, że dopamina, substancja neuroprzekaźnikowa, pobudza lub zwalnia aktywność komórek nerwowych w mózgu. W badaniu tym stwierdzono, że obecność zbyt małej ilości dopaminy w niektórych obszarach mózgu prowadzi do zakłócenia lub przekształcenia komunikacji między komórkami nerwowymi. Osoby z wysokim stężeniem dopaminy w jądrze migdałowatym mózgu, obszarze w mózgu zaangażowanym w przetwarzanie emocji, reagowały większym strachem i stresem niż osoby z niższym stężeniem dopaminy.
Ponadto stwierdzono, że istnieje jeszcze jeden czynnik, który wpływa na odczuwanie strachu: komunikacja między mózgowym ciałem migdałowatym a zakrętem obręczy innym obszarem mózgu. Obie są połączone ze sobą poprzez włókna nerwowe. Regiony te komunikują się, gdy osoba postrzega coś negatywnego. Im więcej jest komunikacji między dwoma regionami, tym mniejszy strach odczuwają osoby dotknięte tym problemem; z kolei osoby z niewielką komunikacją między tymi regionami odczuwają większy strach. Zbadaniu tym wykazano, że poprzez psychoterapię można wspierać komunikację między mózgowym ciałem migdałowatym a przednim zakrętem obręczy, dzięki czemu osoby dotknięte chorobą mogą nauczyć się działać z mniejszym lękiem i być bardziej pewne siebie.
Objawy zaburzeń lękowych
- Psychologiczne: poczucie zagrożenia lub niebezpieczeństwa, chęć ucieczki, poczucie obcości lub depersonalizacji, strach przed utratą kontroli, problemy z odprężeniem, niepewność, uczucie rozdrażnienia, zdenerwowanie, strach przed śmiercią, szaleństwem lub samobójstwem.
- Zachowanie: czujność, zahamowanie, niepokój ruchowy, impulsywność, unikanie, poszukiwanie bezpieczeństwa.
- Fizyczne: drżenie, zmęczenie, pocenie się, duszności, konieczność częstego korzystania z łazienki, bóle mięśni, bóle brzucha, uczucie niedrożności w gardle, zawroty głowy, niestabilność ciała, drżenie, chwiejność. W wyjątkowych przypadkach mogą także pojawić się zmiany w zachowaniu żywieniowym, śnie i/lub reakcjach seksualnych.
- Intelektualne: trudności z uwagą, koncentracją i pamięcią. Trudności w podejmowaniu decyzji, nadmierne zamartwianie się, zbyt duża koncentracja na troskach dnia codziennego.
- Społeczne: nadmierny strach przed możliwymi konfliktami, w niektórych przypadkach trudności w rozpoczęciu lub kontynuowaniu rozmowy, a w innych nadmierna gadatliwość.
Tematy ciągłego zamartwiania się mogą być bardzo różne Dzieci i młodzież z uogólnionymi zaburzeniami lękowymi często nadmiernie martwią się o: wyniki, na przykład w szkole lub sporcie; katastrofy, takie jak trzęsienia ziemi lub wojny; zdrowie innych osób, na przykład członków rodziny. Dorośli zaś z tym zaburzeniem często stają się bardzo pobudzeni codziennymi sytuacjami, takimi jak: bezpieczeństwo pracy lub wydajność pracy; zdrowie; finanse; zdrowie i dobre samopoczucie twoich dzieci i innych członków rodziny; bycie spóźnionym, wypełnianie obowiązków domowych.
Rodzaje lęków
Lęk jest klasyfikowany na różne zaburzenia lękowe, w zależności od jego głównych cech. Wśród różnych zaburzeń lękowych wyróżniamy następujące:
- Fobia społeczna to utrzymujący się lęk przed ekspozycją społeczną z obawy przed analizą ze strony innych. Intensywne zakłopotanie z powodu negatywnej oceny przez innych lub poczucie upokorzenia.
- Fobie specyficzne – są to lęki dotyczące konkretnych spraw, najczęściej związanych z krwią, zwierzętami, owadami, małymi przestrzeniami, środkami transportu itp.
- Zaburzenia lękowe uogólnione to nadmierny niepokój i zamartwianie się w wielu sytuacjach. Jest to lęk niezbyt intensywny, ale ciągły i wobec każdego minimalnie stresującego czynnika.
- Agorafobia – Strach i lęk przed dużą ilością ludzi, wśród których przebywanie może być trudne lub krępujące. W skrajnych przypadkach agorafobia może spowodować, że osoba nie będzie opuszczać domu przez długi okres czasu.
- Panika – Charakteryzuje się napadami paniki, skrajnego lęku. Są to niespodziewane, nawracające i krótkotrwałe ataki. Pomiędzy tymi atakami pacjent zwykle prezentuje wysoki poziom zamartwiania się i intensywny lęk przed powtórzeniem się ataku paniki.
Lęk przed separacją, lęk separacyjny to nadmierny i nawracający dyskomfort spowodowany oddzieleniem od osób (na przykład rodziców) lub od domu. Bardzo często występuje u dzieci.
Jak leczy się zespół lęku uogólnionego?
Jeśli uważasz, że masz objawy tego zaburzenia, porozmawiaj z lekarzem lub innym pracownikiem służby zdrowia. Pierwszym krokiem do skutecznego leczenia jest postawienie diagnozy, zwykle od specjalisty zdrowia psychicznego, czy też psychoterapeuty.
Uogólnione zaburzenie lękowe jest zwykle leczone psychoterapią, lekami lub kombinacją obu. Zapytaj swojego lekarza, jakie leczenie jest dla Ciebie najlepsze.
Medyczne przyczyny lęku
Przed przystąpieniem do psychoterapii warto także sprawdzić, czy przyczyny naszego niepokoju nie mają źródła źródeł medycznych.
Uczucie niepokoju, uczucie lęku może być spowodowane przez różne schorzenia takie jak:
- schorzenia endokrynologiczne na przykład nadczynność tarczycy, wysoki poziom kortyzolu
- zaburzenia serca arytmia, niewydolność
- astma i inne choroby płuc
Poza źle źródłami wewnętrznymi uczucie niepokoju może być na przykład, wywołane niektórymi substancjami czy też odstawieniem niektórych substancji są to przykładowo:
- kofeina
- substancje uzależniające takie jak narkotyki
- papierosy
Jeżeli czynniki medyczne nie uzasadniają niepokoju, trzeba sobie z tym lękiem poradzić w inny sposób. Takim sposobem obecnie dostępnym na rynku jest psychoterapia.
Jak zdiagnozować zaburzenia lękowe?
Aby zdiagnozować, czy ma się zaburzenia lękowe, warto odpowiedzieć sobie na kilka pytań:
- Od jak dawna masz lęki?
- Kiedy pojawia się niepokój?
- Jak długo trwa niepokój?
- Jak intensywny jest niepokój?
- Czy występują problemy ze snem?
- Jaki ma się nastrój?
- Czy coś się ostatnio wydarzyło, co może być przyczyną niepokoju?
Psychoterapia, jako sposób leczenia zaburzeń lękowych
W leczeniu zaburzeń lękowych stosuje się wiele film nurtów psychoterapii. Każdy z tych nurtów ma swój sposób, aby poradzić sobie z tymi zaburzeniami.
Przykładowo, terapia poznawczo-behawioralna, rodzaj psychoterapii popartej badaniami, jest często stosowana w leczeniu uogólnionych zaburzeń lękowych. Ta terapia uczy różnych sposobów myślenia, zachowania i reagowania na różne sytuacje, aby pomóc pacjentowi czuć się bardziej spokojnym.
Inną opcją leczenia uogólnionych zaburzeń lękowych jest terapia uwzględniająca wgląd w nieświadomość (psychoterapia psychodynamiczna, psychoterapia psychoanalityczna),. Ta terapia ma inne podejście do negatywnych myśli niż terapia poznawczo-behawioralna i wykorzystuje głęboką relację między pacjentem a terapeutą, do odkrycia prawdziwych głębokich przyczyn danego lęku. Psychoterapia wglądowa potrafi być skuteczna leczeniu lęku.
Dzięki psychoterapii:
- Zrozumiesz bodźce, które aktywują reakcję niepokoju, nauczysz się inaczej jedna nie reagować.
- Nauczysz się kontrolować swój niepokój, tak by więcej nad tobą nie panował.
- Zwiększysz spokój ducha, aby lepiej stawić czoła codzienności.
- Zmień emocjonalne wspomnienia związane ze strachem i/lub lękiem.
- Zmodyfikujesz dysfunkcyjne myśli lub przekonania, które zwiększają poziom lęku.
- Zwiększysz pewność siebie, poczucie własnej wartości i autonomi.
Konsekwencje nieleczonych zaburzeń lękowych
Gdy poziom lęku jest umiarkowany, osoba może dobrze funkcjonować społecznie i w życiu, ale gdy zaburzenie lękowe pozostają niezdiagnozowane i nieleczone, z czasem problem często się bardzo pogłębia, powodując, że osoba podejmuje szereg skrajnych decyzji mających na celu zapewnienie jej „bezpieczeństwa”. Ludzie pogrążeni w tych zaburzeniach, często unikają wychodzenia z domu, odrzucają kontakty towarzyskie, bardziej się izolują. To wszystko głęboko wpływa to na ich życie rodzinne, społeczne i zawodowe. W najpoważniejszych przypadkach pojawiają się nawet trudności w wykonaniu najprostszych czynności, jak np. wyjście na zakupy. Co więcej, objawy lęku mają to do siebie, że mogą się nasilać i prowadzić do różnych innych ciężkich zaburzeń. Większość z nich skupia się wokół nadmiernego strachu, niepokoju lub niepokoju, przykładowo: uogólniony niepokój, napady lęku lub ataki paniki), zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD), agorafobia, stres, depresja, hipochondria, Czy też inne różne blokady psychiczne.
