Psychoterapia poznawczo-behawioralna, czyli CBT (Cognitive Behavioral Therapy), jest jednym z najskuteczniejszych i najbardziej popularnych podejść w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych. Terapia ta koncentruje się na relacji między myślami, emocjami i zachowaniami, pomagając pacjentom zrozumieć, jak ich przekonania i myśli wpływają na ich działania. Ale jak wygląda typowa sesja CBT? Poniżej przedstawiamy szczegółowo jej przebieg.
Rozpoczęcie sesji
Na początku sesji terapeuta zwykle pyta pacjenta, jak się czuje i co się działo od ostatniego spotkania. To nie jest tylko rutynowy gest. Zbieranie informacji o aktualnym stanie emocjonalnym pacjenta oraz o wydarzeniach, które miały miejsce między sesjami, jest kluczowe dla dalszej efektywnej pracy. To pomaga w nawiązaniu kontekstu, na którym będzie opierać się cała sesja, a także w rozpoczęciu rozmowy na odpowiednich tematach. Terapeuta może zapytać o konkretne sytuacje, które wywołały silne emocje u pacjenta, co pozwoli na głębsze zrozumienie, jak pacjent radzi sobie z trudnościami w swoim codziennym życiu. Ten etap pozwala terapeucie zorientować się w aktualnych wyzwaniach, z jakimi boryka się pacjent, a pacjentowi – na refleksję nad swoimi doświadczeniami.
Cel sesji
Następnie terapeuta i pacjent ustalają cel sesji. Może to być konkretny problem, który pacjent chciałby omówić, lub kontynuacja poprzedniej rozmowy. Określenie celu jest kluczowe, ponieważ terapia CBT jest zorientowana na rozwiązania. Celem może być rozwinięcie konkretnych umiejętności radzenia sobie, zrozumienie specyficznych schematów myślowych lub analiza konkretnego wydarzenia z przeszłości. Wytyczenie celu pozwala skupić się na najistotniejszych kwestiach i maksymalnie wykorzystać czas spędzony na sesji. Daje to również pacjentowi poczucie kontroli nad procesem terapeutycznym i pomaga mu zrozumieć, co chce osiągnąć dzięki terapii.
Omówienie sytuacji/problemu
Następnie, pacjent opisuje szczegółowo problematyczną sytuację, której doświadczył. W tym kontekście terapeuta zachęca pacjenta do podzielenia się swoimi myślami, uczuciami i reakcjami na daną sytuację. To jest kluczowy moment sesji, kiedy pacjent ma okazję opowiedzieć o swoim doświadczeniu, co jest dla niego często terapeutyczne samo w sobie. Ponadto, daje to terapeucie pełniejszy obraz problemu, pozwala zrozumieć, jak pacjent interpretuje i reaguje na wydarzenia w swoim życiu. W trakcie tej rozmowy terapeuta może zwrócić uwagę na nieświadome wzorce myślowe lub emocjonalne reakcje, które mogą być dla pacjenta niewidoczne.
Analiza poznawcza
Kolejny etap to analiza poznawcza. Terapeuta pomaga pacjentowi zrozumieć, jak jego myśli wpływają na jego emocje i zachowanie. W tym kontekście, terapeuta może używać różnych technik, takich jak „siedem kolumn poznawczych” (na podstawie techniki autorstwa Aarona Becka), które pomagają pacjentowi identyfikować i kwestionować swoje negatywne myśli lub przekonania. Istotą tego etapu jest ukazanie, że to nie same sytuacje, ale interpretacja, jaką nadajemy wydarzeniom, determinuje nasze emocje i zachowania. To znaczy, że dwa różne osoby mogą reagować na tę samą sytuację na zupełnie różne sposoby, zależnie od ich przekonań i interpretacji. Terapeuta wspiera pacjenta w procesie wyłapywania negatywnych myśli, które pojawiają się automatycznie, a następnie pomaga mu je kwestionować i zastępować bardziej realistycznymi i konstruktywnymi myślami.
Techniki behawioralne
W ramach terapii CBT wykorzystuje się również techniki behawioralne, które pomagają pacjentowi wprowadzić pozytywne zmiany w jego działaniach. Terapeuta może zaproponować pacjentowi zadania domowe, takie jak prowadzenie dziennika, eksperymenty behawioralne lub ćwiczenia relaksacyjne. Te techniki mają na celu przełamywanie szkodliwych wzorców zachowań i pomagają pacjentowi doświadczać pozytywnych interakcji z otoczeniem, co jest szczególnie ważne w przypadku osób z zaburzeniami lękowymi czy depresją. Na przykład, pacjent z lękiem społecznym mógłby otrzymać zadanie, aby zacząć prowadzić rozmowy z nieznajomymi ludźmi, co pozwoliłoby mu bezpośrednio skonfrontować się ze swoim lękiem i stopniowo przełamywać negatywne przekonania.
Zakończenie sesji
Na końcu sesji terapeuta i pacjent omawiają postępy, które pacjent poczynił podczas spotkania. Terapeuta podkreśla, co zostało osiągnięte podczas sesji, jakie nowe umiejętności zostały nabyte, a jakie myśli czy przekonania udało się skorygować. To jest okazja do celebracji małych zwycięstw, które są ważne dla budowania poczucia efektywności pacjenta i utrzymania motywacji do dalszej pracy. Wszelkie wnioski, które pacjent wyciągnął z sesji, są podsumowywane i planowane są następne kroki.
Równie ważne jest planowanie działań po sesji. Może to obejmować zadania domowe, które są integralną częścią procesu terapeutycznego. Zadania te pomagają utrwalić nabyte umiejętności i zastosować je w praktycznych sytuacjach. Mogą to być proste ćwiczenia, takie jak monitorowanie myśli, praktykowanie technik relaksacyjnych, czy nawet konfrontacja z sytuacjami, które wcześniej wywoływały lęk.
Zakończenie sesji to również czas, aby zarekapitulować to, co zostało omówione i upewnić się, że pacjent czuje się komfortowo z ustalonym planem. Terapeuta może również zapytać pacjenta, czy ma jakieś pytania lub obawy dotyczące omówionych tematów lub zadań do wykonania w domu.
Końcowa część sesji jest nie tylko szansą na podsumowanie tego, co zostało osiągnięte, ale również na spojrzenie w przyszłość i zmotywowanie pacjenta do dalszego pracy nad sobą. To jest moment, w którym terapeuta pomaga pacjentowi uświadomić sobie, jak daleko zaszli w swojej podróży terapeutycznej, a jednocześnie nakreśla ścieżkę do dalszych postępów.
Częstotliwość i czas trwania sesji
Częstotliwość i czas trwania sesji CBT mogą się różnić w zależności od specyfiki problemu i indywidualnych potrzeb pacjenta. Zwykle sesje odbywają się raz w tygodniu i trwają około godziny. Terapia CBT może być krótkoterminowa (na przykład 5-20 sesji) dla niektórych problemów zdrowia psychicznego, ale może trwać dłużej w przypadku bardziej złożonych lub trwałych problemów.
Kolejne kroki
Po zakończeniu sesji pacjent otrzymuje zazwyczaj zadania do wykonania w domu. Mogą to być ćwiczenia, które pomagają w praktykowaniu nowych umiejętności lub technik nauki radzenia sobie. Praca domowa jest kluczowym elementem CBT, ponieważ pomaga pacjentom zastosować to, czego nauczyli się podczas sesji, w codziennym życiu.
Podsumowanie
Psychoterapia poznawczo-behawioralna to skuteczne narzędzie pomagające ludziom poradzić sobie z różnymi problemami psychicznymi. Sesje CBT są skoncentrowane, strukturalne i oparte na współpracy między terapeutą a pacjentem, co przyczynia się do ich skuteczności. Ważne jest, aby pamiętać, że proces terapeutyczny wymaga czasu i zaangażowania, a postęp może przychodzić stopniowo. Ale z odpowiednim podejściem i wsparciem, CBT może znacznie poprawić jakość życia i zdrowie psychiczne pacjenta.
