Samookaleczenie to celowe uszkadzanie własnego ciała z przyczyn wewnętrznych bez intencji samobójczych. Samookaleczenie występuje jako objaw wielu zaburzeń psychicznych, w tym przede wszystkim depresji. Najczęstszą formą samookaleczenia jest kaleczenie skóry i drapanie jej ostrymi przedmiotami. Inne formy samookaleczenia obejmują szczypanie i uderzanie części ciała, przypalanie skóry, zapobieganie gojeniu się ran, wyrywanie włosów, a także przyjmowanie substancji toksycznych.
Zachowania związane z nadużywaniem substancji i zaburzeniami odżywiania nie są uważane za samookaleczenia, ponieważ skutki uboczne związane z uszkodzeniem tkanki pojawiają się w sposób niezamierzony. Ryzyko samobójstwa wśród osób, które się samoookaleczają, jest wysokie – 40-60% wszystkich samobójstw towarzyszy samookaleczeniu. Jednak w większości przypadków funkcjonuje, nietrafne jest założenie, że osoby skłonne do samookaleczeń są również potencjalnymi samobójstwami.
Przyczyny samookaleczeń
Często ludzie nie potrafią zwerbalizować sensu samookaleczeń, jednak na ogół zauważają, że przynosi im to pewną ulgę, uwalnia od negatywnych uczuć i wewnętrznego napięcia, którego nie można się pozbyć w żaden inny sposób…
W większości przypadków samookaleczenie jest reakcją na silny emocjonalny, psychiczny ból. Z uwagi na to, że uwaga pacjenta przestawia się na odczuwanie bólu fizycznego, ból emocjonalny zostaje przytępiony – uczucia depresji, poczucia winy, niepokoju, stresu, bolesne wspomnienia mogą chwilowo być złagodzone. Sprzyjają temu również endorfiny, substancje naturalnie uwalniane w organizmie podczas urazów fizycznych, które mogą zmniejszać ból i poprawiać ogólne samopoczucie. Jednak po ustąpieniu bólu fizycznego i zaprzestaniu działania endorfin, cierpienie emocjonalne powraca, co pociąga za sobą konieczność wielokrotnego powtarzania samookaleczeń. Z biegiem czasu samookaleczenie często staje się nawykiem.
W większości przypadków samookaleczenie jest reakcją na intensywny stres emocjonalny i psychiczny. Z uwagi na to, że uwaga pacjenta przestawia się na odczuwanie bólu fizycznego, ból emocjonalny zostaje chwilowo przytępiony. Uczucia takie jak przygnębiony nastrój, poczucie winy, niepokój, stres i bolesne wspomnienia mogą zostać chwilowo złagodzone. Sprzyjają temu również endorfiny, substancje naturalnie uwalniane w organizmie podczas urazów fizycznych, które mogą zmniejszać ból i poprawiać ogólne samopoczucie. Jednakże, gdy ból fizyczny ustąpi i endorfiny nie są już obecne, stres psychiczny ponownie uderza, zmuszając do powtórzenia samookaleczeń. Samookaleczanie często staje się z czasem nawykiem.
W niektórych przypadkach samookaleczenie jest spowodowane poczuciem wewnętrznej emocjonalnej pustki, straty, samotności. W tym przypadku ból fizyczny pomaga pacjentowi poczuć, że wciąż żyje. Ten stan pustki może wystąpić zarówno u osoby zdrowej, jak i być spowodowany zaburzeniem psychicznym. Niektórzy pacjenci stosują samookaleczenia jako sposób na złagodzenie agresji.
Często samookaleczenie jest spowodowane poczuciem winy, rzeczywistym lub domniemanym. W takim przypadku pacjent karze się samookaleczeniem. Pacjenci opisują swój stan w następujący sposób: „Musiałem zrobić sobie krzywdę, ukarać się za to, jak okropną osobą, którą uważałem, i rozproszyć mgłę w mojej głowie. Gdy tylko zrobiłem sobie krzywdę, znów poczułem kontrolę, poczułem spokój, jakby w mojej głowie został naciśnięty przycisk resetowania”.
Nastolatki, które popełniają samookaleczenia, często wycinają na skórze słowa związane z poczuciem winy, takie jak: „głupi”, „przegrany”, „gruby” itp.
Innym powodem samookaleczenia jest zwrócenie uwagi na siebie, zaspokojenie pewnych potrzeb, o których zaspokojenie pacjent z jakiegoś powodu nie może poprosić lub których zaspokojenia inni odmawiają. Takie samookaleczenia można łatwo rozpoznać po rozgłosie (samookaleczenia z innych przyczyn są zwykle ukryte). Na przykład, gdy osoba chora psychicznie w szpitalu żąda czegoś od członka personelu, wiadomo, że samookaleczenie jest powszechnym wyrazem żądania lub szantażu.
Zachowania autodestrukcyjne mogą być przejawem rytuałów i wierzeń.
W przypadku schizofrenii samookaleczenie może być spowodowane halucynacjami imperatywnymi (rozkazującymi). W takich przypadkach osoba słyszy rozkazy zranienia się, czemu nie może się oprzeć.
Rodzaje samookaleczeń
Samookaleczenie może obejmować:
- nacięcia na skórze;
- oparzenia;
- ciosy;
- nadużywanie alkoholu, narkotyków i narkotyków;
- odmowa jedzenia lub wody;
- obsesyjne pragnienie wyrywania włosów na głowie i ciele (trichotillomania);
- drapanie skóry (dermatillomania);
- kontakt z gorącymi przedmiotami;
- skakanie z wysokości;
- ukąszenia zwierząt.
Samookaleczenie, a psychika – co się dzieje w duszy?
Samookaleczanie jest często używane jako sposób radzenia sobie z trudnymi i bolesnymi uczuciami. Fizyczne ataki na własne ciało mogą czasami być sposobem radzenia sobie z trudnymi emocjami, uczuciami i relacjami, które wydają się niemożliwe do opanowania. Poczucie izolacji, oderwania od życia, bezwartościowości, złości lub braku kontroli może prowadzić do podejmowania prób ucieczki, w patologiczne kontrolowanie trudnych myśli i uczuć poprzez samookaleczanie. W ramach psychoterapii pomagamy pacjentom wyrażać, przetwarzać i regulować emocje i uczucia, dzięki czemu pacjent czuje się mniej przytłoczony. Psychoterapia pomaga opracować skuteczne strategie radzenia sobie z trudnymi przeżyciami.
Samookaleczenia – psychoterapia
Samookaleczenie można wyleczyć poprzez usunięcie wewnętrznych przyczyn, które spowodowały emocjonalny ból i poczucie wyniszczenia, które doprowadziły do samookaleczenia. Aby to zrobić, psychologowie i psychoterapeuci muszą najpierw zidentyfikować tę wewnętrzną przyczynę (przyczyny) w rozmowach z pacjentem. Następnie należy indywidualnie dobrać najskuteczniejszą psychoterapię dla tego pacjenta, mającą na celu wyeliminowanie przyczyny samookaleczeń.
W trakcie terapii z wybranym psychoterapeutą, do czasu wyeliminowania wewnętrznej przyczyny samookaleczeń (jej poszukiwanie i eliminacja może trwać długo), zaleca się pacjentowi stopniowe zastępowanie działań autodestrukcyjnych innymi, mniej traumatycznymi.
Czasem do terapii dołączane są przez psychiatrę leki przeciwdepresyjne i uspokajające, które są z powodzeniem stosowane w zmniejszaniu depresji w trakcie leczenia samookaleczeń. W przypadku samookaleczenia na tle schizofrenii, w leczeniu również stosuje się leki.
Ważne jest okazanie wsparcia ze strony rodziny i przyjaciół pacjenta. Omówienie uczuć, przyjacielskie i oparte na zaufaniu relacje w rodzinie mają ogromne znaczenie.
